20 cuốn sách hay về tư duy phản biện nên đọc (có mục lục)

Sách có bản dịch tiếng Việt

Bạn Không Thông Minh Lắm Đâu – David McRaney

Một cuốn sách với tựa đề nghe khá là thách thức và gợi sự tò mò, được phát triển từ blog nổi tiếng của David McRaney, Bạn không thông minh lắm đâu tiết lộ rằng mọi quyết định chúng ta đưa ra, mọi suy nghĩ mà chúng ta chiêm nghiệm và mọi cảm xúc chúng ta cảm thấy đều đi kèm với một câu chuyện mà chúng ta tự kể để giải thích chúng, nhưng thường thì những câu chuyện này không có thật.

Mỗi chương ngắn nói về một chủ đề riêng như Mồi tiềm thức, Ảo giác về sự kiểm soát, Chứng bịa chuyện, Nguỵ biện bù nhìn rơm,… giống như một khóa học về tâm lý đã được loại bỏ đi những phần nhàm chán, chỉ cô đọng lại những thông tin hữu ích nhất.

Tư Duy Có Hệ Thống – Daniel J. Levitin

Thời đại thông tin đang nhấn chìm chúng ta với một lượng dữ liệu khổng lồ chưa từng có. Đồng thời, chúng ta được kỳ vọng sẽ đưa ra nhiều quyết định hơn và nhanh hơn về cuộc sống của mình hơn bao giờ hết.

Quá trình tiến hoá của loài người đã luôn đi kèm với nỗ lực nâng cấp hệ thần kinh, để bộ não của chúng ta có thể trở thành một trợ thủ đắc lực và đáng tin cậy, giúp chúng ta đạt được mục tiêu của mình.

Bằng một cách nào đó, một số người trở nên khá thành công trong việc quản lý luồng thông tin. Trong Tư duy có hệ thống, Tiến sĩ Daniel J. Levitin đã sử dụng khoa học về não bộ mới nhất để chứng minh những người đó nổi trội như thế nào, và cách người đọc có thể sử dụng các phương pháp của họ để lấy lại cảm giác làm chủ cách họ sắp xếp nhà cửa, nơi làm việc và cả thời gian.

Ai cũng có những cách riêng của mình nên không có hệ thống nào là áp dụng được với tất cả mọi người.

Tuy nhiên, hãy đọc cuốn sách này để rèn luyện tư duy có hệ thống hơn, với những nguyên tắc chung mà ai cũng có thể áp dụng theo cách riêng của mình, giúp giải phóng bản thân khỏi những điều vụn vặt, để lưu giữ những thông tin không ai có thể đảm bảo sẽ nhớ và tăng cường khả năng cho não bộ, hoặc giảm tải một số công việc để những nguồn lực khác đảm trách.

Cãi gì cũng thắng tập 1 – Madsen Pirie

Nói đến sách hay về tư duy phản biện thì không thể không nhắc đến cuốn Cãi gì cũng thắng của tác giả Madsen Pirie

Đây là cuốn sách mà bạn bè của bạn sẽ ước gì bạn chưa từng đọc, một cuốn sách hướng dẫn dí dỏm và truyền cảm giúp bạn có thể thắng mọi cuộc tranh luận.

Mỗi chương đề cập đến một ngụy biện, giải thích nguỵ biện là gì, đưa ra và phân tích một ví dụ, chỉ ra khi nào, ở đâu, và tại sao lỗi nguỵ biện cụ thể có xu hướng xảy ra và cuối cùng chỉ ra cách bạn có thể duy trì sự nguỵ biện cho người khác để thắng một cuộc tranh luận.

Tất cả chúng ta đều thích tự cho mình là người sáng suốt và logic – nhưng tất cả độc giả sẽ tìm thấy trong cuốn sách này những lỗi ngụy biện mà chính bản thân họ cũng từng mắc phải.

Tác giả chỉ cho bạn cách đồng thời có thể vừa củng cố tư duy của mình vừa xác định điểm yếu trong lập luận của người khác. Và, tinh quái hơn, Pirie cũng chỉ ra cách cố tình phi logic và cách tránh xa nó.

Cuốn sách này sẽ khiến bạn thông minh tột độ. Gia đình, bạn bè và đối thủ của bạn đều sẽ ước rằng bạn chưa bao giờ đọc nó.

Cảnh báo của nhà xuất bản: nếu quyển sách này rơi vào tay kẻ xấu thì sẽ rất nguy hiểm. Chỉ nên mua cuốn sách này để trang bị cho bản thân và tránh để người khác mượn nó. Nếu bạn mua để tặng quà thì hãy chắc chắn rằng bạn có thể tin tưởng người nhận.

Phi Lý Trí – Dan Ariely

Phi Lý Trí giải thích những hành xử phi lý căn bản mà chúng ta mắc phải mỗi ngày.

Tại sao chúng ta quyết định ăn kiêng rồi từ bỏ nó ngay khi nhìn thấy một bữa tráng miệng ngon lành?

Đã bao nhiêu lần chúng ta mua một món hàng giảm giá không phải vì chúng ta cần nó mà bởi vì sau đợt hạ giá thì chúng ta sẽ không bao giờ mua được với giá đó nữa?

Tại sao chúng ta lại có ham muốn đối với những thứ MIỄN PHÍ ngay cả khi nó không phải cái chúng ta thật sự cần?

Tại sao chúng ta không thể bắt mình làm những việc chúng ta muốn làm?

Tại sao chúng ta thường đánh giá quá cao những gì mình có?

Nguyên nhân và cách phòng chống những sự phi lý này sẽ được khám phá và giải thích qua các nghiên cứu và câu chuyện từ giáo sư tâm lý học Dan Ariely.

Nếu bạn muốn biết tại sao con người lại cư xử phi lý trí như hay trì hoãn, ăn quá nhiều, tiêu quá trớn, và làm sao có thể tránh được chúng; cũng như muốn học cách chống lại những sự phi lý bản năng và ra quyết định tốt hơn thì hãy đọc cuốn sách này.

Tư Duy Nhanh Và Chậm – Daniel Kahneman

Trong cuốn sách bán chạy nhất toàn cầu này, nhà tâm lý học nổi tiếng và từng đoạt giải Nobel Kinh tế – Daniel Kahneman – đưa chúng ta vào một chuyến tham quan đột phá về tâm trí và giải thích hai hệ thống thúc đẩy cách chúng ta suy nghĩ.

Hệ thống 1 tượng trưng cho sự cảm tính, nhanh, trực quan và giàu cảm xúc. Hệ thống 2 tượng trưng cho sự lý trí, chậm hơn, cân nhắc hơn và logic hơn.

Daniel đã chứng minh rằng phần lớn con người thường sử dụng hệ thống 1 đầy cảm tính để đưa ra các quyết định trong cuộc sống thường ngày.

Tác động của việc quá tin tưởng vào các chiến lược của công ty, những khó khăn trong việc dự đoán điều gì sẽ khiến chúng ta hạnh phúc trong tương lai, ảnh hưởng sâu sắc của những thiên kiến nhận thức đối với mọi thứ từ chơi chứng khoán đến lập kế hoạch cho kỳ nghỉ tiếp theo của chúng ta, mỗi điều này chỉ có thể hiểu được khi biết cách 2 hệ thống định hình các phán đoán và quyết định của chúng ta.

Trong cuốn Tư duy nhanh và chậm, Daniel sẽ chỉ ra cho chúng ta thấy những sai lầm, tác hại của việc tư duy theo hệ thống 1, đồng thời đưa ra những lợi ích của việc tư duy theo hệ thống 2, với hi vọng chúng ta có thể cải thiện được tư duy và cách ra quyết định của bản thân.

Từng đoạt giải Sách hay nhất của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia, Giải thưởng Sách của Thời báo Los Angeles và được The New York Times Book Review bình chọn là một trong mười cuốn sách hay nhất năm 2011, Tư duy nhanh và chậm được mệnh danh là một tác phẩm kinh điển, nhất định phải đọc khi nhắc đến sách hay về tư duy phản biện.

Nghệ Thuật Tư Duy Rành Mạch – Rolf Dobelli

Con người nổi tiếng là giống loài phi lý trí khi đưa ra những quyết định và đánh giá rủi ro.

Các nhà tâm lý học và nhà khoa học thần kinh gọi những sai lầm, thành kiến ​​và bẫy tư duy của con người là “lỗi nhận thức”. Lỗi nhận thức là những sai lệch có hệ thống khỏi tính hợp lý.

Chúng ta luôn mắc phải những lỗi này trong mọi tình huống, đối với các vấn đề từ lớn cho đến nhỏ: Có nên giữ quỹ hưu trí trên thị trường chứng khoán khi chỉ số Dow tăng hay không? Có nên nghe lời khuyên của một người bạn thay vì một người lạ? Có thật là méo mó có hơn không? Đầu xuôi thì đuôi sẽ lọt? Vì sao những quyết tâm đầu năm mới chẳng đi đến đâu?

“Sự thay đổi hành vi” trong khoa học thần kinh và kinh tế trong hai mươi năm qua đã nâng cao hiểu biết của chúng ta về cách chúng ta suy nghĩ và cách chúng ta đưa ra quyết định.

Nó cho thấy những sai sót có hệ thống ảnh hưởng đến suy nghĩ của chúng ta như thế nào và trong những điều kiện nào thì quá trình suy nghĩ của chúng ta hoạt động tốt nhất và tệ nhất.

Dựa trên toàn bộ nghiên cứu này, Nghệ thuật tư duy rành mạch là một bài thuyết trình thú vị về những lỗi tư duy có hệ thống đã biết này và cung cấp cho chúng ta hướng dẫn và cái nhìn sâu sắc về mọi thứ.

Cuốn sách được sắp xếp thành 99 chương ngắn, mỗi chương bao gồm một lỗi nhận thức, thiên kiến ​​hoặc suy nghiệm. Ví dụ về những khái niệm này bao gồm: Có đi có lại, Lỗi khan hiếm, Hiệu ứng hào quang,…

Bằng lối viết hấp dẫn và các ví dụ, câu chuyện thực tế trong đời thực, Nghệ thuật tư duy rành mạch giúp giải quyết câu đố về lý trí của con người.

Cẩm Nang Tư Duy Nguỵ Biện – Richard Paul & Linda Elder

Có ít nhất 2 cách khác nhau để theo đuổi việc nghiên cứu về các loại ngụy biện.

• Tiếp cận theo cách truyền thống: trong trường hợp nào thì người ta xác định, giải thích và đưa ra ví dụ về các cách hợp lý hoá những lập luận vốn bất hợp lý.
• Tiếp cận một cách sâu sắc: trong trường hợp nào thì người ta liên hệ việc xây dựng các ngụy biện với việc theo đuổi lợi ích và mong muốn phi lý của con người.

Sử dụng cách tiếp cận đầu tiên, chúng ta thu được ít nhiều bằng cách ghi nhớ được tên và định nghĩa của các ngụy biện, nhưng sẽ sớm quên chúng. Tâm trí của chúng ta hầu như không bị tác động và do đó không bị lay động.

Mặt khác, cách tiếp cận thứ hai giúp chúng ta có thể thu được những hiểu biết sâu sắc suốt đời về cách tâm trí sử dụng những lý lẽ không hợp lý và những “thủ thuật” trí tuệ để đi xa hơn nữa.

Chúng ta cần có những hiểu biết sâu sắc và các công cụ trí tuệ cho phép ta tự bảo vệ mình khỏi bị trở thành nạn nhân trong một thế giới đầy những anh hùng bàn phím trên các phương tiện truyền thông, hoặc tệ hơn nữa là tham gia vào những cuộc tranh luận vô bổ chứa đầy lỗi nguỵ biện.

Những hiểu biết sâu sắc và công cụ, dựa trên nền tảng là tính toàn vẹn của trí tuệ, nên là mục đích cuối cùng của việc nghiên cứu “ngụy biện”.

Việc tu dưỡng các đức tính trí tuệ có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển của con người.

Khi bị thử thách, trí óc con người hoạt động từ những bản năng trí tuệ nguyên thủy nhất. Điều này có thể được kiểm chứng trong lịch sử chính trị, kinh tế, tôn giáo và chiến tranh.

Do đó, điều quan trọng là phải học cách nhận ra các thủ thuật thuyết phục phổ biến nhất, để chúng ta có thể hiểu rõ hơn về bản thân và những người khác.

Khi sử dụng trên những người khác, ngụy biện là thủ đoạn thuyết phục và thao túng trí tuệ không thể chối cãi; còn khi sử dụng cho chính chúng ta, chúng là những công cụ khiến ta tự lừa dối bản thân.

Viết Gì Cũng Đúng – Anthony Weston

Viết gì cũng đúng là một cuốn sách hay về tư duy phản biện giúp người đọc có một nhận thức đầy đủ và đúng đắn hơn về biện luận, thông qua các nguyên tắc cụ thể và minh hoạ đầy đủ nhưng ngắn gọn.

Cuốn sách này sẽ giúp bạn hiểu rõ và phân biệt được thế nào là tranh luận, biện luận và tranh cãi; sự khác biệt giữa một bài văn và một bài luận;…

Từ Chương 1 đến Chương 6 trình bày cách hình thành và diễn đạt những lập luận ngắn. Một lập luận “ngắn” đơn thuần đưa ra các lý do và bằng chứng một cách ngắn gọn, thường chỉ trong vài câu hoặc một đoạn văn.

Chương 7, 8 và 9 chuyển sang bàn đến vấn đề viết luận. Chương 7 trình bày bước đầu tiên: nghiên cứu vấn đề. Chương 8 phác họa những điểm chính trong một bài luận và Chương 9 thêm vào những nguyên tắc cụ thể để viết bài luận.

Tất cả những chương này đều dựa trên những gì được thảo luận từ Chương 1 đến Chương 6.

Chương 10 bàn về những ngụy biện, những lập luận sai lạc. Chương này tổng hợp tất cả những lỗi chung được thảo luận trong các phần khác của quyển sách và kết thúc bằng một danh sách liệt kê rất nhiều lập luận sai lạc đầy cám dỗ và phổ biến đến nỗi có cả tên riêng cho mỗi loại.

Phần Phụ lục nêu ra một số nguyên tắc xây dựng và đánh giá các định nghĩa.

Viết gì cũng đúng là cuốn sách rất lôi cuốn về cách tư duy và tranh luận sắc sảo, cực kỳ hữu ích với những ai muốn rèn luyện và nâng cao kỹ năng thuyết trình, tranh biện và chinh phục lòng người.

Thiên Nga Đen – Nassim Nicholas Taleb

Thiên nga đen là một thuật ngữ chỉ một sự kiện tưởng chừng như không thể xảy ra với ba đặc điểm chính: không thể dự đoán, có tác động nặng nề, và sau khi nó xảy ra, người ta lại dựng lên một lời giải thích để khiến nó trở nên ít ngẫu nhiên hơn, dễ dự đoán hơn so với bản chất thật của nó.

Đối với Nassim Nicholas Taleb, Thiên nga đen làm nền tảng cho hầu hết mọi thứ về thế giới của chúng ta, luôn ẩn hiện trong mọi mặt của cuộc sống với những tác động khó lường, theo cả hướng tiêu cực và tích cực.

Tại sao chúng ta không thừa nhận hiện tượng thiên nga đen cho đến sau khi chúng xảy ra? Một phần của câu trả lời, theo Taleb, chúng ta thường tập trung vào những điều chúng ta đã biết và hết lần này đến lần khác không cân nhắc đến những điều chúng ta không biết.

Do đó, chúng ta không thể thực sự ước tính các cơ hội, quá dễ bị thúc đẩy để đơn giản hóa vấn đề, diễn giải và phân loại, và không đủ cởi mở để thưởng cho những ai có thể tưởng tượng ra điều “không thể”.

Trong nhiều năm, Taleb đã nghiên cứu cách chúng ta đánh lừa bản thân khi nghĩ rằng chúng ta biết nhiều hơn những gì chúng ta thực sự biết. Chúng ta hạn chế suy nghĩ của mình ở những thứ không liên quan và vụn vặt, trong khi những sự kiện lớn tiếp tục khiến chúng ta ngạc nhiên và định hình thế giới của chúng ta.

Trong cuốn sách tinh tế, táo bạo nhưng không kém phần thú vị này, Taleb sẽ thay đổi cách bạn nhìn thế giới, chắc chắn sẽ là cuốn sách không thể bỏ qua cho những ai đam mê hiểu biết. Đây là một cuốn sách mang tính bước ngoặt – bản thân nó cũng chính là một con thiên nga đen.

Lối Mòn Của Tư Duy Cảm Tính – Ori Brafman & Rom Brafman

Tại sao rất khó để bán một cổ phiếu đang giảm mạnh hoặc kết thúc một mối quan hệ đầy cam chịu? Tại sao chúng ta nghe lời khuyên chỉ vì nó đến từ một người “quan trọng”? Tại sao chúng ta có thường có xu hướng dễ yêu một người khi mối quan hệ đó ít nhiều có sự nguy hiểm?

Tại Lối mòn của tư duy cảm tính, nhà tư tưởng tổ chức nổi tiếng Ori Brafman và anh trai của ông – nhà tâm lý học Rom Brafman – sẽ trả lời tất cả những câu hỏi này và hơn thế nữa.

Dựa trên nghiên cứu tiên tiến từ các lĩnh vực tâm lý xã hội, kinh tế học hành vi và hành vi tổ chức, Lối mòn của tư duy cảm tính tiết lộ các yếu tố động lực ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống cá nhân và kinh doanh của chúng ta.

Các yếu tố này bao gồm cả ác cảm mất mát (xu hướng của chúng ta là cố gắng hết sức để tránh những tổn thất được nhận thấy), thiên kiến chẩn đoán (chúng ta không có khả năng đánh giá lại chẩn đoán ban đầu của chúng ta về một người hoặc tình huống) và hiệu ứng tắc kè hoa (khuynh hướng bắt chước các đặc điểm ở môi trường xung quanh),…

Đôi khi, một cuốn sách ra đời không chỉ thách thức quan điểm của chúng ta về thế giới mà còn thay đổi cách chúng ta suy nghĩ.

Trong Lối mòn của tư duy cảm tính, Ori và Rom Brafman không chỉ khám phá ra những lời giải thích hợp lý cho rất nhiều hành vi phi lý mà còn hướng người đọc về những cách để tránh bị lôi kéo vào những hành vi này.

Sách chưa có bản dịch tiếng Việt

Mistakes Were Made (But Not by Me) – Carol Tavris & Elliot Aronson

Tại sao mọi người lại né tránh trách nhiệm khi mọi chuyện đổ bể? Tại sao những cuộc cãi vã trong hôn nhân không dứt về việc ai đúng ai sai? Tại sao chúng ta có thể thấy sự đạo đức giả ở người khác mà không phải ở chính mình? Có phải tất cả chúng ta đều nói dối? Hay chúng ta thực sự tin những câu chuyện mình kể?

Các nhà tâm lý học xã hội nổi tiếng Carol Tavris và Elliot Aronson có cái nhìn rất thú vị về cách bộ não được kết nối để tự biện minh.

Khi phạm sai lầm, chúng ta phải làm dịu sự bất hòa về nhận thức đã ngăn chặn cảm giác về giá trị bản thân. Và do đó, chúng ta tạo ra những điều hư cấu để miễn trách nhiệm, khôi phục niềm tin rằng chúng ta thông minh, đạo đức và đúng đắn – một niềm tin thường khiến chúng ta đi theo con đường ngu ngốc, vô đạo đức và sai lầm.

Với sự hỗ trợ bởi nhiều năm nghiên cứu và được chuyển tải bằng văn xuôi sống động, tràn đầy năng lượng, Mistakes Were Made (But Not by Me) đưa ra lời giải thích hấp dẫn về sự tự lừa dối – cách nó hoạt động, tác hại mà nó có thể gây ra và cách chúng ta có thể vượt qua nó.

This Will Make You Smarter – John Brockman

“Khái niệm khoa học nào sẽ cải thiện bộ công cụ nhận thức của mọi người?”

Đây là câu hỏi mà John Brockman, nhà xuất bản của Edge.org, đặt ra cho những nhà tư tưởng có ảnh hưởng nhất trên thế giới.

Những câu trả lời với sự tham gia của nhiều nhà khoa học, tác giả và kiến trúc sư tư tưởng (thought-architect) có ảnh hưởng đã được phát hành trong cuốn sách This Will Make You Smarter – một tuyển tập các bài luận ngắn của 151 nhà tư tưởng lớn nhất thời đại của chúng ta về các chủ đề đa dạng như sức mạnh của mạng lưới quan hệ, sự khiêm tốn trong nhận thức, những nghịch lý của sự mơ mộng, luồng thông tin, trí tuệ tập thể và nhiều chủ đề mở rộng trí óc khác.

Họ cùng nhau xây dựng một bộ công cụ mạnh mẽ về nhận thức tổng hợp – một cách mới để suy nghĩ về chính bản thân suy nghĩ.

Không những vậy, những tri thức đáng ngạc nhiên và tràn đầy sự khai sáng này sẽ cách mạng hóa cách bạn nghĩ về bản thân và cả thế giới.

Với hàm lượng kiến thức và góc nhìn của nhiều chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau như vậy, This Will Make You Smarter chắc chắn là một cuốn sách không thể bỏ qua trong danh sách những cuốn sách hay về tư duy phản biện.

How We Know What Isn’t So – Thomas Gilovich 

Khi nào chúng ta có thể tin vào những gì chúng ta tin, rằng “các đội và cầu thủ đều có thành tích chiến thắng?”, “xu nịnh có hiệu quả?” hoặc rằng “càng nhiều người đồng ý thì càng có nhiều khả năng họ đúng?”, và khi nào thì những niềm tin đó bị nghi ngờ?

Gilovich ghi lại các quá trình nhận thức, xã hội và động lực làm sai lệch suy nghĩ, niềm tin, phán đoán và quyết định của chúng ta.

Mục tiêu của Gilovich với cuốn sách này là chứng minh cho người đọc thấy quá trình lập luận hàng ngày của chúng ta còn sai sót như thế nào và đưa ra lời khuyên để cải thiện khung tư duy phản biện của chính chúng ta để tránh nhiều cạm bẫy sai lầm.

Ví dụ, chương đầu tiên có tựa đề Something Out of Nothing: The Misperception and Misinterpretation of Random Data và đề cập đến xu hướng của chúng ta là động vật tìm kiếm khuôn mẫu để thấy thông tin ở những nơi không tồn tại.

Ví dụ, mọi người mong đợi việc tung đồng xu có gần 100% cơ hội xen kẽ giữa mặt hình và mặt số, nhưng sự ngẫu nhiên thực sự dẫn đến dữ liệu liên tục hơn nhiều. Chẳng hạn như trong một chuỗi 20 lần tung đồng xu, có 50/50 xác suất xuất hiện 4 mặt hình liên tiếp ở đâu đó trong chuỗi.

Một số khái niệm được thảo luận ở đây là suy nghiệm đại diện (Representative Heuristic), suy nghiệm sẵn có (Availability Heuristic), bước đi ngẫu nhiên (Random Walk).

Chương tiếp theo là Too Much From Too Little: The Misinterpretation Of Incomplete And Unrepresentative Data và kiểm tra tần suất cách chúng ta hoàn toàn chấp nhận các ý tưởng trên cơ sở không đủ thông tin. Về cơ bản, chương này nói về việc tính toán những sai lệch trong cuộc sống hàng ngày.

Chương tiếp theo là Seeing What We Expect To See: The Biased Evaluation Of Ambiguous And Inconsistent Data, v.v. Mỗi chương đều phân tích một phần khác trong quá trình lập luận của chúng ta dễ mắc lỗi logic và cung cấp các ví dụ thú vị (và thường khá là hài hước).

Ông thậm chí còn dành hẳn một chương ở phần cuối về việc khám phá y học vi lượng đồng căn (homeopathic medicine). Hóa ra lỗi gần như lý luận mà ông xem xét trong cuốn sách đã được lợi dụng trong ngành y học vi lượng đồng căn.

Sau khi hoàn thành cuốn sách, chúng ta sẽ bắt đầu nhận ra những lỗi suy luận ở bản thân và những người xung quanh, cũng như sở hữu khả năng dừng lại giữa chừng một vấn đề và nghĩ rằng “Khoan đã, mình đang rơi vào tình trạng thiên kiến về sự sẵn có (availability bias), tạm dừng lại và suy nghĩ kỹ đã” là vô cùng hữu ích và chắc chắn là một cách tốt để cải thiện kỹ năng tư duy phản biện của bạn.

The Miniature Guide to Critical Thinking Concepts and Tools – Richard Paul & Linda Elder

The Miniature Guide to Critical Thinking Concepts and Tools chắt lọc công trình đột phá của Richard Paul và Linda Elder, nhắm đến cách phân tích cấu trúc tư duy thông qua các yếu tố lý luận và cách đánh giá chất lượng tư duy của chúng ta.

Cuốn sách này trình bày chi tiết về nền tảng của tư duy phản biện và cách chúng có thể được áp dụng trong giảng dạy để cải thiện việc dạy và học ở mọi cấp độ.

Đồng thời, chúng ta cũng có thể học cách xác định và tránh những suy nghĩ ích kỷ hay lợi ích nhóm, dẫn đến suy nghĩ khép kín, tự lừa dối bản thân, kiêu ngạo, đạo đức giả, tham lam, ích kỷ, tâm lý bầy đàn, định kiến, và những thứ tương tự.

Với hơn nửa triệu bản đã được bán ra, cuốn sách bán chạy nhất của Richard Paul và Linda Elder trong Thinker’s Guide Library được sử dụng trong các khóa học giáo dục trung học trở lên và các hội thảo phát triển chuyên môn trên toàn cầu.

Trong một thế giới thông tin mâu thuẫn và các hệ tư tưởng xung đột, cuốn cẩm nang này sẽ tạo ra một con đường để thúc đẩy xã hội phản biện công bằng hơn.

The Critical Thinking Toolkit – Galen A. Foresman, Peter S. Fosl, Jamie C. Watson

The Critical Thinking Toolkit là một bản tóm tắt toàn diện trang bị cho người đọc những kiến ​​thức và phương pháp thiết yếu để có được tư duy phân tích, logic và phản biện rõ ràng trong nhiều bối cảnh học thuật và tình huống hàng ngày.

The Critical Thinking Toolkit:

• Có một cách tiếp cận mở rộng đối với tư duy phản biện bằng cách khám phá các khái niệm từ các lĩnh vực khác, bao gồm bằng chứng và biện minh từ triết học, thiên kiến ​​nhận thức và các lỗi tư duy từ tâm lý học, chủng tộc và giới tính từ xã hội học và khoa học chính trị, cũng như các hình ảnh và biểu tượng từ hùng biện
• Tuân theo định dạng đã được chứng minh của The Philosopher’s Toolkit và The Ethics Toolkit với các mục từ súc tích, dễ hiểu, các đề xuất “xem thêm” kết nối các chủ đề và danh sách đọc được đề xuất
• Cho phép người đọc áp dụng các kỹ năng lập luận và tư duy phản biện mới với các bài tập và ví dụ thực tế ở cuối mỗi chương
• Lý tưởng cho những người từ mới bắt đầu cho đến nâng cao, cũng như những người đọc phổ thông đang tìm kiếm một hướng dẫn chi tiết nhưng dễ tiếp cận về tư duy phản biện

A Field Guide to Lies – Daniel J. Levitin

Mỗi ngày, chúng ta nhận được nhiều thông tin hơn mức mà bộ não của chúng ta có thể xử lý. Đó là cơn mưa dữ liệu xấu, sự thật nửa vời và thậm chí cả những lời nói dối hoàn toàn.

Tác giả sách bán chạy nhất của New York Times – Daniel J. Levitin  đã chỉ ra cách nhận ra các thông báo, số liệu thống kê, biểu đồ và báo cáo viết sai sự thật, đồng thời tiết lộ các cách mà những kẻ nói dối có thể sử dụng.

Để có thể phân biệt rạch ròi giữa cái tốt và cái xấu trong thời đại kỹ thuật số lại càng khó hơn. Làm cách nào để chúng ta phân biệt thông tin sai sự thật và xuyên tạc với thông tin chính thống, đáng tin cậy?

Levitin chia hướng dẫn của mình thành hai loại: thông tin thống kê và lập luận sai lầm, cuối cùng cho thấy khoa học là nền tảng của tư duy phản biện như thế nào.

Sự thông thạo thông tin (Infoliteracy hay Information Literacy) có nghĩa là hiểu rằng có những hệ thống cấp bậc về chất lượng nguồn thông tin và những thành kiến làm sai lệch nguồn cấp dữ liệu thông tin của chúng ta qua mọi kênh truyền thông, bao gồm cả mạng xã hội.

Chúng ta có thể kỳ vọng báo chí, blogger, chính phủ và Wikipedia là đúng về mặt thực tế và logic, nhưng thường thì không như vậy. Chúng ta cần phải tư duy phản biện về những từ ngữ và con số mà chúng ta gặp phải nếu chúng ta muốn thành công trong công việc, giải trí và tận dụng tối đa cuộc sống của mình.

Điều này có nghĩa là kiểm tra tính hợp lý và lập luận, không tiếp nhận thông tin một cách thụ động, lặp lại và đưa ra quyết định dựa trên thông tin đó.

Người đọc cần học cách tránh những thái cực của sự cả tin thụ động và sự từ chối hoài nghi.

Những hướng dẫn hấp dẫn, thú vị, dễ tiếp cận của Levitin có thể giúp bất kỳ ai thức tỉnh về rất nhiều điều mà trông có vẻ là như vậy nhưng lại không phải như vậy.

The 5 Elements of Effective Thinking – Edward B. Burger & Michael Starbird

Thêm một cuốn sách hay về tư duy phản biện khác, đó là The 5 Elements of Effective Thinking – cuốn sách trình bày những cách thức thực tế, sinh động và đầy cảm hứng để bạn trở nên thành công hơn thông qua việc tư duy tốt hơn.

Ý tưởng ở đây rất đơn giản: bạn có thể học cách suy nghĩ tốt hơn bằng cách áp dụng các chiến lược cụ thể. Những người xuất sắc không phải là một giống loài đặc biệt, họ chỉ đơn giản là sử dụng trí óc của họ theo cách khác.

Bằng cách sử dụng các kỹ thuật đơn giản và kích thích tư duy trong The 5 Elements of Effective Thinking, bạn sẽ thường xuyên tìm thấy các giải pháp đầy sáng tạo, giàu trí tưởng tượng cho những thách thức khó khăn, và bạn sẽ khám phá ra những cách nhìn mới về thế giới và về chính bản thân bạn, hé mở những cơ hội tiềm ẩn.

Cuốn sách cung cấp những câu chuyện thực tế, các mục hành động rõ ràng và các phương pháp cụ thể cho phép bạn hiểu sâu hơn về bất kỳ vấn đề nào, khai thác sức mạnh của thất bại như một bước tiến tới thành công, phát triển thói quen đặt ra các câu hỏi thăm dò, nhìn thế giới của ý tưởng như một dòng chảy suy nghĩ không bao giờ ngừng và nắm lấy thực tế thăng hoa mà tất cả chúng ta đều có khả năng thay đổi.

Bất kể bạn là ai, những cách tư duy thực tế được giới thiệu trong cuốn sách sẽ giúp bạn thực hiện bất kỳ mục tiêu nào một cách sáng tạo, thông minh và hiệu quả hơn.

The 5 Elements of Effective Thinking chứa đầy những ví dụ hấp dẫn mở ra chân lý về tư duy trong mọi bước đi của cuộc đời, được viết cho tất cả những ai muốn phát huy hết tiềm năng của mình – bao gồm học sinh, phụ huynh, giáo viên, doanh nhân, chuyên gia, vận động viên, nghệ sĩ, nhà lãnh đạo, và những người học suốt đời.

Bất cứ khi nào bạn gặp khó khăn, cần một ý tưởng mới, hay muốn học hỏi và phát triển, The 5 Elements of Effective Thinking sẽ truyền cảm hứng và hướng dẫn bạn trên con đường của mình.

Don’t Believe Everything You Think – Thomas E. Kida

Bạn có tin rằng bạn có thể liên tục đánh bại thị trường chứng khoán nếu bạn nỗ lực không? Có mấy người có khả năng ngoại cảm? Tội phạm và lạm dụng ma túy ở Mỹ đang gia tăng?

Nhiều người giữ một hoặc nhiều niềm tin này mặc dù nghiên cứu cho thấy rằng chúng không đúng. Và không có gì lạ khi quảng cáo và một số phương tiện truyền thông quảng bá những điều này và nhiều khái niệm đáng nghi vấn hơn.

Mặc dù khả năng giải quyết vấn đề sáng tạo của chúng ta là điều đã khiến con người trở thành giống loài thành công như hiện tại, nhưng bộ não của chúng ta dễ mắc một số loại lỗi mà chỉ có tư duy phản biện cẩn thận mới có thể sửa được.

Cuốn sách mang tính khai sáng này thảo luận về cách nhận ra suy nghĩ sai lầm và phát triển các kỹ năng cần thiết để trở thành người giải quyết vấn đề hiệu quả hơn.

Tác giả Thomas Kida xác định 6 vấn đề khiến nhiều người trong chúng ta vô thức chấp nhận những ý tưởng sai lầm:

• Chúng ta thích các câu chuyện kể hơn là các số liệu thống kê.
• Chúng ta tìm cách xác nhận ý tưởng của mình hơn là tự đặt ra nghi vấn về những ý tưởng đó.
• Chúng ta hiếm khi đánh giá cao vai trò của sự tình cờ và sự trùng hợp trong việc định hình các sự kiện.
• Đôi khi chúng ta nhận thức sai về thế giới xung quanh.
• Chúng ta có xu hướng đơn giản hoá suy nghĩ của mình.
• Ký ức của chúng ta thường không chính xác.

Thomas Kida minh họa một cách sinh động những khuynh hướng này bằng nhiều ví dụ chứng minh chúng ta có thể dễ dàng bị lừa khi tin vào điều gì đó không đúng sự thật.

Trong một xã hội phức tạp, nơi thành công trong mọi khía cạnh của cuộc sống thường đòi hỏi khả năng đánh giá tính hợp lệ của nhiều tuyên bố trái ngược nhau, các kỹ năng tư duy phản biện được trình bày trong cuốn sách đầy thông tin và hấp dẫn này có thể coi là vô giá.

A More Beautiful Question – Warren Berger 

Khả năng đặt câu hỏi một cách sâu sắc, “đẹp” và giàu trí tưởng tượng có thể coi là một công cụ đang bị đánh giá thấp. Đặt một câu hỏi tốt rất quan trọng với việc học tập, đổi mới, sự thành công hay thậm chí là sự hạnh phúc, nhưng thường không được khuyến khích trong trường học và nơi làm việc của chúng ta.

Nó có thể mở ra các cơ hội kinh doanh mới và tái phát minh các ngành công nghiệp, khơi dậy những hiểu biết sáng tạo ở nhiều cấp độ và cung cấp một cái nhìn mới đầy biến đổi về cuộc sống.

Trong cuộc khám phá đầy hấp dẫn này về sức mạnh đáng ngạc nhiên của việc đặt câu hỏi, chuyên gia đổi mới Warren Berger tiết lộ rằng các doanh nghiệp lớn mạnh như Google, Nike và Netflix, cũng như các công ty khởi nghiệp đang hot ở Thung lũng Silicon như Pandora và Airbnb, được thúc đẩy bởi khả năng đặt những câu hỏi cơ bản có thể thay đổi cuộc chơi.

Nhưng Berger cũng chia sẻ những câu chuyện về con người của những người sử dụng cách đặt câu hỏi để giải quyết các vấn đề hàng ngày, từ “Làm thế nào để tôi có thể thích nghi với sự nghiệp của mình trong thời kỳ thay đổi liên tục?” đến “Làm cách nào để tôi có thể lùi lại khỏi sự hối hả hàng ngày và tìm ra điều gì thực sự khiến tôi hạnh phúc?”.

Bằng cách chỉ ra cách tiếp cận câu hỏi với một tâm hồn cởi mở, tò mò và sẵn sàng làm việc thông qua một loạt các truy vấn “Tại sao”, “Nếu xảy ra” và “Làm thế nào”, Berger đưa ra một khuôn khổ đầy cảm hứng về cách tất cả chúng ta có thể đưa ra các giải pháp tốt hơn, những khả năng mới và thành công lớn hơn trong kinh doanh và cuộc sống.

Thinking Like a Lawyer – Colin Seale 

Khép lại danh sách 20 cuốn sách hay về tư duy phản biện này là cuốn Thinking Like a Lawyer – đây có thể coi như sách tham khảo cho giáo viên và học sinh trên giảng đường, giúp giáo viên có những phương pháp, công cụ phù hợp và giúp học sinh có thêm tư liệu để học về tư duy phản biện.

Cuốn Thinking Like a Lawyer:

• Giới thiệu một khung chương trình mạnh mẽ nhưng thiết thực để thu hẹp khoảng cách tư duy phản biện giữa các học sinh.
• Cung cấp cho giáo viên công cụ và kiến ​​thức để dạy tư duy phản biện cho tất cả học sinh.
• Giúp sinh viên áp dụng các kỹ năng, thói quen và tư duy của luật sư.
• Trao quyền cho học sinh để giải quyết các vấn đề của thế kỷ 21.
• Dạy học sinh cách cạnh tranh trong một thị trường toàn cầu thay đổi nhanh chóng.

Colin Seale là một nhà đổi mới giáo dục và là người sáng lập thinkLaw, đã sử dụng kinh nghiệm độc đáo của mình để giới thiệu nhiều ví dụ và chiến lược giảng dạy cụ thể mà giáo viên có thể sử dụng ở tất cả các cấp lớp và các môn học.

Ngoài việc trở thành một luật sư, Colin còn là một giáo viên dạy toán nên ông hiểu những gì chúng ta phải đối mặt trong lớp học.

Các chương tuy ngắn nhưng rất cuốn hút và kích thích tư duy. Colin sử dụng các ví dụ trường hợp toà án thực tế, nhưng cũng chỉ ra cách bạn có thể sử dụng các công cụ trong từng lĩnh vực.

Chương cuối đưa ra lời khuyên về cách trở thành đối tác với cha mẹ trong việc phát triển tư duy phản biện của trẻ ở nhà và là một cách tuyệt vời để kết thúc cuốn sách.